Barah kelenjar air liur
BARAH kelenjar air liur mungkin penyakit yang jarang anda dengar. Di Malaysia berdasarkan laporan Daftar Barah Kebangsaan 2003, daripada 21,464 kes yang direkodkan di Semenanjung, kira-kira satu peratus membabitkan barah kelenjar air liur dengan 0.6 peratus kes adalah pesakit lelaki.
Daripada jumlah itu, 50 peratus membabitkan lelaki Cina dan 46.6 peratus membabitkan lelaki Melayu. Di kalangan pesakit wanita, 49 peratus adalah wanita Melayu manakala 34.7 adalah wanita Cina.
Kelenjar air liur menghasilkan air liur yang diperlukan dalam proses pencernaan selain memastikan mulut anda sentiasa lembap. Setiap orang memiliki tiga pasang kelenjar air liur utama di bawah dan di belakang rahang – parotid, sublingual dan submandibular (disebut sebagai kelenjar utama).
Selain itu, ada banyak lagi kelenjar air liur kecil dalam bibir, pipi dan di seluruh kawasan mulut dan tekak.
Kelenjar parotid adalah kelenjar terbesar dengan setiap satunya berjisim kira-kira 15 gram. Ia terletak di bahagian hadapan dan sedikit bawah daripada telinga. Air liur yang dihasilkan daripada kelenjar ini akan dirembeskan ke dalam rongga mulut melalui suatu saluran sepanjang kira-kira lima sentimeter.
Pensyarah Kanan Otorinolaringologi, Surgeri Kepala dan Leher, Hospital Universiti Sains Malaysia, Dr Irfan Muhamad, berkata hampir 80 peratus kes ketumbuhan kelenjar liur terjadi pada kelenjar parotid. Dan mujurlah, 80 peratus daripada keseluruhan kes bukanlah barah (benign) dan hanya memerlukan rawatan pembedahan mengeluarkan kelenjar yang terjejas bagi mengelak kes berulang.
Namun, katanya, bagi kes yang disahkan sebagai barah parotid, keseluruhan kelenjar itu akan dibuang. Ini disebabkan walaupun sedikit, kelenjar itu meningkatkan risiko kes berulang malah boleh merebak ke bahagian lain. Jika itu berlaku, sudah pasti, rawatannya akan bertambah rumit.
“Kes ketumbuhan membabitkan kelenjar air liur utama iaitu parotid ini boleh terbahagi kepada dua, iaitu kanser (malignant) atau bukan kanser (benign). Bagi kes yang disahkan sebagai barah, biasanya pesakit akan berjumpa doktor mengenai aduan kelenjar di bahagian muka yang semakin membesar dan ada kalanya sakit,”.
“Ada juga kes yang menyaksikan saraf muka lumpuh. Ia mungkin petunjuk barah sudah masuk ke peringkat yang lebih teruk. Kelumpuhan saraf muka ini dimanifestasikan dengan senyum senget, pipi tidak boleh kembung malah mata yang tidak tertutup ketika tidur. Ada kala mata menjadi kering kerana pendedahan udara terlalu lama dan menyebabkan selaput mata mengalami kerosakan, dimasuki kuman atau bendasing,” katanya.
Bagaimanapun, kata Dr Irfan, punca barah jenis ini tidak dapat dipastikan. Namun, adalah dipercayai ada sesetengah sel dalam kelenjar air liur menjadi mutasi yang menyebabkan sel tumbuh dan terbahagi dengan pantas. Sel yang membentuk tumor boleh merebak ke tisu berdekatan.
Faktor risiko barah kelenjar air liur biasanya dikaitkan dengan usia yang lanjut, pendedahan pada sesetengah jenis radiasi misalnya yang digunakan dalam prosedur imbasan selain kawasan persekitaran yang terdedah kepada bahan-bahan seperti nikel aloi atau habuk silika boleh meningkatkan risiko barah jenis ini.
Rawatannya bergantung pada jenis, saiz dan tahap barah selain keadaan keseluruhan kesihatan penghidap.
Umumnya rawatan barah jenis ini membabitkan pembedahan sama ada dengan atau tanpa terapi radiasi.
1) Pembedahan
Membabitkan bahagian kelenjar yang terjejas. Jika barah itu kecil dan berada di kedudukan yang mudah dicapai, pembedahan akan dilakukan bagi membuang tumor dan sebahagian kecil tisu sihat di kelilingnya. Namun jika ia membabitkan tumor yang besar, doktor mungkin mengeluarkan keseluruhan kelenjar air liur. Malah jika barah sudah merebak ke struktur berdekatan misalnya saraf muka atau tulang muka dan kulit, kemungkinan ia juga akan dibuang sangat besar.
Limpa nodul di tengkuk juga boleh dibuang jika siasatan mendapati barah sudah merebak ke kawasan itu. Pembedahan itu juga mungkin membabitkan pembuangan otot dan saraf di tengkuk kerana ia mungkin boleh menyebabkan telinga, muka, tengkuk dan bahu anda kebas dan lemah.
Jika tulang, kulit atau saraf dibuang pembedahan rekonstruktif diperlukan. Ia bagi memperbaiki keupayaan anda mengunyah, menelan, bercakap dan bernafas selepas pembedahan.
2) Terapi radiasi
Digunakan bagi membunuh sel barah selepas pembedahan. Ia juga boleh dibuat sebelum pembedahan untuk mengecutkan tumor dan memudahkan ia dibuang. Jika tumor terlalu besar dan berada di kawasan yang terlalu berisiko untuk dibuang, mungkin hanya terapi radiasi saja rawatan yang boleh dilakukan kepada pesakit.
3) Kemoterapi
Pilihan rawatan ini selalunya diberi kepada pesakit yang mengalami barah kelenjar air liur di tahap yang teruk dan sudah merebak ke bahagian tubuh yang lain.
FAKTA
Gejala barah kelenjar air liur
# Benjol atau bengkak di kawasan berdekatan rahang atau di dalam mulut atau leher.
# Sebelah muka menjadi kebas.
# Otot pada sebelah muka menjadi lemah.
# Sakit yang berterusan di kawasan kelenjar air liur.
# Sukar menelan.
# Sukar membuka mulut.
